Van 17 tot en met 27 september 2014 zet het Stadsarchief elke dag fragmenten uit dagboeken op de site van verschillende mensen die de bevrijding van Oss hebben meegemaakt. Dit zijn hele verschillende mensen; een broeder, frater, journalist en twee inwoners van Oss. In de inleidende tekst leest u meer over deze schrijvers.

Frater Helenus:
Het aantal Engelse tanks, die de Osse gastvrijheid genieten vermeerderen met de dag. Waren er gisteren 60 tanks schrijven we 200. De hele morgen hielden ze zich onledig met het paffen op zwervende troepjes Moffen. Al de toegangswegen zijn afgezet. Niemand kan de stad in of uit. Onze buitenzuster bracht de volgende zeer korte berichten binnen, welke wij U geven zonder commentaar.
De Osse bezetting wordt vermeerderd met 500 Polen. 40 zijn er reeds gearriveerd.
Twee wagens met leden van de Prinses Irene-brigade reden Oss binnen en vertrokken weer zeer spoedig.
In Hees word hevig gevochten. Veel mensen vluchten naar Oss. Tot zover onze buitenzuster.

Onze huisverslaggever vertelde dat weer een van alles berooid gezin zijn toevlucht heeft gevonden in ons school. De Osse Radio-distributie zond deze middag een waarschuwing uit aan de Osse bevolking. "Het is gewenst", aldus de omroeper, "dat iedere huismoeder ernstig rekening houdt met de noodzakelijkheid van een overhaaste vlucht". Hij raadde de mensen aan een pakje klaar te maken en paraat te zijn als het sein voor de aftocht zou gegeven worden. De helden van ons convent haalden met een smalend glimlachje hun schouders op en keken met hun heldenogen minachtend neer op die stumperige medebroeders, die aan de hysterische wenken van die omroeper gevolg gaven. Als merkwaardigheid kan ik U meedelen dat ongeveer 80% van onze communicatie stapelgek was en uit verstandige voorzorg een pakje klaar maakte. Het is hier de plaats en de tijd die dappere surrigaathelden in hun trots waaiende hemmetjes aan de kaak te stellen. De hovaardigheid speelt die arme tobbers parten. Heb medelijden met hen.

Bovengenoemde waarschuwing was omgeroepen omdat de Duitsers zich ten N.W. van Oss hadden ingegraven. Zij beschoten nu onze stad met hun Hitlerbonbons. Verschillende huizen waren reeds vernield en steeds nieuwe granaten floten over de Osse daken. Een hopeloze paniek was het gevolg van deze Duitse tractatie. Drommen vluchtelingen zochten een veilige heen komen en trokken naar de omliggende dorpen. Degenen die zich deze weelde niet konden veroorloven vluchten naar het Noordelijke gedeelte onzer stad om daar te vinden helpende handen en een hartelijk onthaal. Ook in ons huis werden verschillende gezinnen opgenomen. Fr. Directeur had geen bezwaar, dat de Fraters deze nacht opbleven om de angst onder elkaar te verdelen. Zo juist komt onze buitenzuster binnen en deelt ons in een extra communiqué mede:
Dat hij het op prijs stelt voor den lezer anoniem te blijven.
Dat hij op ons convent geen smet wil werpen en daarom bekend maakt niet uit de Osse gemeente te behoren.
Dat in Heesch alle boerderijen zijn platgebrand.
Dat een Osse vader met zijn kinderen zojuist door een granaat zijn gedood.
Dat de eerste proclamatie van hare majesteit is aangeplakt en dat de oude democratische regeringsvorm weer word hersteld.
Dat de B.B.C. Oss officieel heeft genoemd een bevrijde stad. - Tot zover de buitenzuster.

Het is altijd een prettig gevoel een unicum te zijn. Ook het Osse Huis heeft het voorrecht een unicum genoemd te worden. Want er zal wel geen enkel huis zijn in onze Congregatie, die als buurman heeft: gevangen N.S.B.-ers. Er zal wel geen enkel huis zijn in de Congregatie die bemest wordt door het puik van Mussert's volgelingen. Geen enkel huis, dat een gerechtszaal heeft waar Jan beweert dat zijn vrouw de schuld er van is dat hij bij de N.S.B. is en waar Piet bij hoog en bij laag beweert dat hij net zo pro-Engels is as menheer zelf en as menheer het bewijs wil hebben, hier dan: Heil Churchill, heil Moskou.

Henk Neuschäfer:
Den geheelen dag werd er ontzettend geschoten. Niettemin gingen Moe, Zus en Toon weer naar hun huis. Zij kunnen 's-nachts ook bij de Paters in de kleder slapen. 's-Middags om pl.m. half drie trof de eerste granaat een huis in de Asterstraat. Tegen half vijf volgenden meerdere granaten
met tusschenpoozen tot ongeveer kwart voor zeven. Verschillende huizen werden daarbij zwaar beschadigd. 's-Avonds was er een uittocht van de bewoners van de Kortfoort, Floraliastraat, Asterstraat en andere bloemstraten. Ook Toon en Stien (van Thiel) waren erbij. Volgens Stien bezaten zij niets meer. Op onze aanbieding om bij ons in huis te komen gingen zij niet in, omdat zij dit te dicht bij en niet veilig genoeg vonden; zij gingen naar de Linksenweg evacueeren. Even later kwamen Bab en Herman met kroost en kinder-en bolderwagen voorzien van het meest noodzakelijke om bij ons onderdak te zoeken. Vlug de kinderen in de kelder geholpen, terwijl Bab en Herman ook spoedig daarna gingen slapen, omdat zij nog moe waren van den vorigen nacht. Om pl.m. half elf gingen ook Nelly, Jo en ik onder de wol.

Pater Simplicius
's morgens om 9 uur:
Vanmorgen vermeldde de Radio voor het eerst, dat OSS en HEESCH bevrijd waren. Hier in de stad hebben we nu een flinke bezetting. Op de straat loopt het vol van Engelse soldaten. Verder is er een druk snelverkeer van tanks, vrachtwagens, motoren, enz. De mensen hier uit de omtrek trekken nog veel weg. Men voelt zich niet veilig na de heftige Duitse aanval van maandagavond. Het zware kanongeschut niet ver hier vandaan maakte een angstige indruk. Engelse vrachtauto's halen de Vleesfabrieken en Zwanenberg en Hartog leeg. Zojuist zag ik nog twee Duitsers, die krijgsgevangenen zijn gemaakt. Ten Zuiden van Oss wordt hevig gevochten in de omstreken van Heesch en Geffen. Het kanongebulder en het mitrailleur-geratel zijn niet van de lucht.

's morgens om 3 uur:
Het lawaai van de kanonnen en mitrailleurs was vanmiddag zó heftig, dat ik er niet van slapen kon. Ik schudde in mijn bed. Daarom ben ik na 10 minuten maar weer opgestaan, want van slapen kwam toch niets. Beneden in de kloostergang is het weer een druk gedoe. Er komen nog meer mensen binnen met koffertjes, tassen, dekens enz. De kelder begint te klein te worden. Daarom wordt nu de kolen-kelder schoongemaakt, zodat vanavond zoveel mogelijk mensen binnen de muren van het Slot een veilige schuilplaats kunnen vinden. In Zuidelijke richting kunnen we nu heel veel huizen in brand zien staan, allemaal in Heesch, Geffen, Vinkel, enz. De Duitsers worden door de Engelsen steeds verder teruggeslagen in de richting van Den Bosch. Er worden ook veel krijgsgevangenen gemaakt. De Radio meldde vandaag vijf maal, dat Oss bevrijd was, maar we maken ons hier toch nog zeer ongerust over het verloop van de strijd. Hedenmiddag kwamen hier kogels neer van een Duitse mortiergeschut.

IN DE NACHT VAN WOENSDAG 27 SEPT. OP DONDERDAG 28 SEPT. '44
OM EEN UUR... IN HET HOLLE VAN DE NACHT.....

Onder zeer rare omstandigheden vervolg ik nu mijn verhaal. Ik zit hier op het ogenblik, midden in de nacht, onder in de kelder tussen alle mogelijke mensen van buiten. Ik zal jullie in het kort vertellen over de vreselijke dingen, die hier gisterenavond gebeurd zijn, en waarom de meesten van ons ook nog ruim 100 mensen in onze kelders deze nacht doorbrengen. Ik heb boven reeds verteld, dat er hier in de buurt heftig gevocht wordt en dat hedenmiddag enkele granaten hier dichtbij ontploft zijn. Gisterenavond om ongeveer 5 uur kwamen nog meer mensen hier uit de buurt hier binnenstormen, omdat weer nieuwe granaten gevallen waren en verschillende huizen op een paar honderd meter afstand van ons klooster zwaar beschadig hadden. Drie mensen zijn daarbij om het leven gekomen en enkele gewond. Wit van schrik kwamen de mensen hier binnenhollen. Toen het iets rustiger werd - het kanongebulder ging ongestoord voort - gingen veel mensen weer naar huis om nog het een en ander te halen, want zij wilden bij ons in de kelder de nacht doorbrengen. Wij zelf begaven ons weer naar het koor om daar het brevier te bidden. We waren nauwelijks 10 minuten aan de gang, toen met een angstwekkende gieren een granaat over ons klooster heen vloog en een grote ruit van ons nachtkoor met een oorverdovend lawaai naar beneden kletterde. De granaat zelf kwam met een geweldige ontploffing terecht in de buurt van de fabrieken van Zwanenberg en Hartog. We vlogen als bezettenen naar benden... naar de kelder! De mensen, die ogenblik geleden naar huis waren gegaan, kwamen weer opnieuw binnenhollen. Goddank vielen er daarna geen granaten meer. Wel hoorden we nog geruime tijd het gebulder van tankgeschut en kleine kanonnen. Vanaf acht uur heeft ook dat grotendeels opgehouden. Zo nu en dan hoor ik het geschut van de Engelse tanks door de stilte van de nacht. De meeste Paters slapen in de kelder, een paar boven op hun kamer. Met enkele anderen heb ik maar besloten vannacht wakker te blijven. De meeste mensen hier in de kelder bleven tot een uur of 12 nog wakker, maar op het ogenblik liggen de meesten weg gedommeld in een onrustige slaap, zo nu en dan gestoord door het huilen van een kleine. Zo hier en daar wordt ook nog zachtjes gepraat. Nu ga ik maar een stukje lezen dat breekt de tijd. Morgenvroeg ga ik wel ergens in de kelder liggen, om de achterstallige slaap in te halen. Het is nu kwart vóór twee in de nacht.

"......wir fahren gegen England..."(?????). 

Johannes Post:
's Morgens om 7 uur is ieder beneden wakker. We gaan maar eens even buiten neuzen. De Infanterie wordt juist ingeladen en gaat slapen, de tank-crew's ontwaken en gaan op hun bezine vuurtjes eitjes met hak bakken. 

Daarna komt er aflossing voor de 4 tanks wat de wegbedekking niet ten goede komt maar veel vertier brengt. De heele Kromstraat hangt rond de tanks komt er alarm, dan gaat ieder gauw naar huis. Zoo drinken wij koffie met de v. Meursen en v. Pelten daar er tegen deze tijd vrij veel wordt geschoten. Tegen de middag begint er een vrij zwaar vuren op Oss. Het blijkt dat een batterij uit Heesch op de fabrieken tracht te schieten. 't Vuur ligt eerst veel te kort en er vallen veel treffers in Kortfoort, Asterstraat, Anjelierstraat, Palmstraat en diverse huizen worden totaal vernield. Daarna wordt 't vuur verlegd en komt een treffer in de mesthoop naast pharmacologie en een voor de hoofdingang van Organon. Door deze twee treffers enorme glasschade. Alle ruiten aan de straatzijde van 't hoofdgebouw gaan eraan ook binnen vrij veel schade aan glas. De muur hier en daar kapot. Tegen 7 uur komt Cora met Gertje . Ze wordt door de Damsté's gebracht. Tegenover haar twee huizen kapot zelf slechts glasschade. Ze zal ook 's nachts hier blijven. Eet eerst nog wat met ons mee, dan worden de bedjes opgeslagen voor Jaap en Gertje en daar de v. Dijk fam. Niet zal komen is er iets meer plaats. De dames krijgen allen een bed, Bram slaapt op de gang. Wim en ik beneden. Er wordt veel en hard geschoten en om 2 uur 's nachts schijnt ook door de moffen weer op ons geschoten te worden. Alles wordt gewekt en in de kelder gesleept. We zitten zoo met 14 personen in de kelder. Jaapje en Gertje gaan tekeer en hand is ook wat roerig. De rest doezelt zoowat maar 't gedreun houdt ons wakker. Tegen 4 uur wordt het rustig en gaat ieder weer wat slapen. Ik moet om 6 uur op wacht, ben niet erg enthousiast blijf liever thuis om in geval van nood te kunnen helpen. Om 4 uur met Wim een borreltje, dan nog een dutje en om 6 uur op.

Rode Kruis:
Uitgerukt een auto, bemand met drie E.H.B.O.ers. Opgehaald een lijk, dat lag in Heesch aan de Rijksweg, vervoerd naar St. Annaziekenhuis.

Auto vertrokken naar Willibrordusweg 172, verbonden een man, ongeveer 40 jaar oud. Vervoerd naar St. Annaziekenhuis, aldaar overgenomen door verplegend personeel. Aard der verwonding: schotwond.

Per fiets uitgerukt, een ploeg met twee E.H.B.O.ers. In Heesch werd gevonden het stoffelijk overschot van G.U. Voorts meldden zij, dat nog ongeveer 100 meter verder vijf Duitse militairen, een burger en een Engelse militair dood waren aangetroffen. Het persoonsbewijs van G.U. werd meegebracht. 

Vervoerd van Willibrordusweg 13 naar Driek van Erpstraat 13: een zieke, genaamd Mej. K. Tevens onderweg opgenomen en vervoerd naar Litherweg 1: een gewonde burger. Aard der verwonding onbekend.

Overgebracht van de Ruwaardstraat 101 naar St. Annaziekenhuis het stoffelijk overschot van A.v.D.

Drie E.H.B.O.ers rukken uit om lijken op te halen, welke zich bevinden bij de St. Willibrordusput te Oss. Zij werden door Engelse militairen tegengehouden, daar het gevaar groot was.

Overgebracht van Rijksweg te Heesch naar St. Annaziekenhuis te Oss, een gewonde, genaamd P.v.T. Aard der verwonding: scherf in de bil.

Opgehaald bij v.O. aan de Heeschweg twee doden. (volwassene en kind)

Opgehaald per bakfiets stoffelijk overschot van G.U., gebracht naar St. Annaziekenhuis te Oss.

Overgebracht van Orseleindstraat naar St. Annaziekenhuis een zieke vrouw (Weduwe V.).

Ongeveer 17 uur 25 bericht ontvangen, dat enkele granaten waren ingeslagen in de Palmstraat en Anjelierstraat. Door de Centrale Post werd opgeroepen Dr. Wasmann. Aangetroffen werden: Patient 1, man, die getroffen was door een granaatscherf aan het hoofd en lag vóór de schuilkleder. Hij was vrijwel op slag dood. Patient 2: vrouw, werd getroffen door granaatsplinters over het gehele lichaam. Patient 3: kind, werd getroffen door granaatsplinters in de lendenen. Patient 4: kind, dat door granaatsplinters was getroffen en op slag door was. Patient 1 en 4 werden per bakfiets naar het lijkenhuisje vervoerd, terwijl patienten 2 en 3 naar het St. Annaziekenhuis werden vervoerd. Aldaar door verplegend personeel overgenomen.

"De Sirene":
Het was een vrij kalme nacht en ook vanochtend was het stil. Dat mochten we wel. Voor ieder uur, waarin er ,,niets bizonders" gebeurt zijn we tegenwoordig heel erkentelijk. En wanneer zulke uren zich aaneenrijgen tot een tijdsverloop van een halve of hele dag voelen we dit aan als een weldaad. Scheen de toestand tot één uur vrij safe, toen begon het weer. Er werd wederom geknalt. Het geluid kwam ook iets dichterbij. Terstond waren de reacties - niet van de allerplezierigste - merkbaar. De bewering dat de Engelsen de zaak nu voorgoed zouden gaan schoonvegen werd daarom met graagte geaccepteerd. De Duitsers moeten maar zo spoedig mogelijk uit de buurt. Men kan ze beter kwijt dan rijk zijn. Het is daarom te hopen dat de poging van de Engelsen resultaat zal boeken. Want hedenmiddag hebben we helaas weer met een voor ons althans nieuwe oorlogsverschrikking kennis gemaakt. Nu de moffen blijkbaar inzien, dat ze onze stad niet meer zullen kunnen heroveren gaan ze haar onder vuur nemen. Tussen drie en vier uur begon het voor ons zo zenuwslopend en gevaarlijk spel. Dat gierend en snerend geluid en gesis door de licht... knallen... granaat ontploffingen.... De projectielen vielen in de omgeving van de Palm- en Floraliastraat. Ontzet vluchtte men naar de kelders en schuilplaatsen. Wat al kon er niet gebeuren? Iets waartegen men machteloos stond, maar dat dreigde en in het daglicht geen moment was te onderkennen, dat kon verscheuren en uiteenrijten... Toen het enige tijd rustig werd durfden de mensen weer naar boven te komen, aarzelend en nog geenszins op hun gemak. Doch nogmaals begonnen de granaten hetzelfde onheilbrengend spelletje en beangstigd door het nieuwe gevaar vluchtte men weer naar beneden. En daar, tussen de diepe muren van de kelders, luisterde men telkens opnieuw met schrik naar dat fluitende satanstuig. En iedere verklonken knal bracht even een korte opluchting. Gelukkig niet hier! Maar waar dan wel? Men wist zelf nog te leven maar hoe zou het met de vele anderen in dezelfde straat, in dezelfde wijk en in dezelfde stad zijn gesteld? Had die voorgaande knal een hunner of meer dan een hunner hier dierbare leven ontnomen? Hoeveel schade had die voorafgaande en inslaande granaat aan huis en bezittingen van andere Ossenaren toegebracht? Even stil en dan weer dat striemend en gierend geluid.... Er kwamen er weer een... en met bonzend hart wachtte men af! Waar?... Waar? .... Dat fluitend sissen door de lucht werkte enerverend. Nogmaals een doffe knal. Dat was dichtbij! De grond beefde, het huis schudde. Men bemerkte dit tot in de kelder... hoorde hier glas rinkelen, dakpannen stuk kletsen.
Dit was nog niet alles. En weer een knal... Vallend puin! Die granaat is zeker ingeslagen. Waar??? Toch niet bij de buurman...

Na de tweede serie explosies, die een eeuw duurde, volgde een tweede rustperiode. En juist toen men het gevaar geweken waande en zich op straat had begeven om er zich van te overtuigen. Dat er zich bij de buurman geen granaatinslag had voorgedaan, toen men brandend nieuwsgierig wilde gaan informeren, waar de projectielen dan wél waren neergekomen toen begon het een derde maal te knetteren en voor de derde maal rende men naar de kelders en voor de derde maal beleefde men de verschrikkingen van bruut oorlogsgeweld en angstige dreiging... Hierna pas trad de zozeer verlangde stilte in en toen men - door de onderving van enkele uren wijzer geworden - na lang wachten tenslotte in het geheel niets meer hoorde, waagde men zich, daar men toch niet altijd in de kelder kon blijven, eindelijk naar boven.
En inderdaad: het was raak geweest. De eerste granaten waren in de Palmstraat en in de Kortfoort gevallen en hadden daar helaas slachtoffers gemaakt. De andere waren o.a. ten Oosten van de Floraliastraat neergekomen. Meen kon concluderen, dat ze nagenoeg in een rechte lijn de baan naar de fabrieken hadden gezocht. Blijkbaar had de vijand deze willen treffen.
Maar geen enkel projectiel was hierop terecht gekomen.
In de Floraliastraat had een huis een voltreffer gekregen, Door de gelukkige omstandigheid dat de bewoners hier van afwezig waren, waren er geen slachtoffers te betreuren. Deze bewoners mogen wel zeggen dat hun leven vandaag wonderbaar werd gespaard. Heel wat granaten vielen hier zeer dicht bij de huizen, waarvan er verschillende ernstige schade opliepen. Ruiten zijn er in deze omgeving vanzelfsprekende niet veel meer over.
Ook de Palmstraat en de Kortfoort kregen hun treurig aandeel. Ook hier een voltreffer.
Terwijl het nog kalm bleef zochten de bewoners van deze straten in een lichtelijk paniek stemming hun toevlucht in het Patersklooster. Hier vonden ze een gastvrij onderkomen in de stevige en grote kelders, die honderden mensen kunnen bergen. Met meegebrachte dekens en beddengoed trachtten ze zich zo goed en kwaad als het ging voor de nacht te installeren. Van slapen kwam echter niet veel. Daarvoor waren de zenuwen te zeer gespannen, waren de gebeurtenissen te sensationeel en vreeswekkend geweest was de omgeving te ongewoon. Alleen het grote aantal kinderen sluimerde, vermoeid en meer onbekend dan de groteren, ten lange laatste in. Toch kalmeerde ook langzamerhand de beangstigende volwassenen wonderwel. Zou dat alleen het gevolg zijn geweest van de geruststellende aanblik van de dikke muren en massale gewelven? Of zou ook het ondefinieerbare gevoel van zich veilig te weten in een huis, dat bizonder aan God toegewijd, innerlijke rust hebben geschonken? We weten het niet maar mogen het laatste wel veronderstellen. De goede en bezorgde paters zijn er in elk geval de mensen van het Rectoraat nog des te dierbaarder om geworden.
Ook elders in de stad zocht men bescherming in kelders van grote gebouwen of in kelders der eigen woningen welke men provisorisch tot een nachtverblijf inrichtte. En wie geen kelder had trok bij een buurman of vriend in, die wel zo gelukkig is een goede wijkplaats te bezitten. Het gevaar verenigt, men helpt elkaar en er ontstaat meer saamhorigheidsgevoel. ,,In noord leert men zijn vrienden kennen" zegt een wijs spreekwoord. Zodoende wordt eveneens de band van buurmanschap, onderling vertrouwen en begrijpen, tussen vele mensen in de loop van de jaren gelegd, nog verstevigd. Dit is het enig goede van het gruwelijk oorlogsavontuur, dat men nu doormaakt. Moge de herinnering aan deze tijd er later het hare toe bijdragen, om het zozeer vermeerderde saamhorigheidsgevoel en de vergrote vriendschap in stand houden.