Foto: Demonstraties vanaf de duikplanken.

Ossche Meer
Aan het begin van de twintigste eeuw waren er nog geen zwembaden in de regio Oss. Er werd vooral 'wild gezwommen', in de Maas, in de plassen op de hei of in het 'Ossche Meer'. Dit staat tegenwoordig bekend als natuurgebied de Ossermeer. Het meer is een verbreding van de Hertogswetering. Het is een overblijfsel van de oude loop van de Maas.

Zedenverwildering
Maar zwemmen in het openbaar werd door de burgemeester en diverse geestelijken als zedenverwildering gezien. Er werd besloten om een openlucht 'zweminrichting' aan te leggen, niet alleen om het wild zwemmen tegen te gaan, maar ook omdat er nogal eens mensen verdronken die niet konden zwemmen. In een zwembad zou men veilig kunnen zwemmen, onder toezicht van de badmeester, en bovendien zwemlessen kunnen volgen. Als locatie werd gekozen voor een plek waar al veel wild gezwommen werd; de Ossche Meer. Dit was een laag gelegen gebied in de polder boven Oss, richting Macharen, waar de Hertogswetering doorheen liep. Deze grond was in bezit van 'de Zusters van Liefde', die veel grond en gebouwen in Oss bezaten. De grond voor het zwembad werd eerst gehuurd, daarna gekocht door de gemeente.

Een "zedelijk bad- en zwemcostuum"
Net als veel andere projecten begin jaren dertig, was de bouw van het zwembad een werkverschaffingsproject. Door de crisis eind jaren twintig, waren veel mensen hun baan kwijtgeraakt. Zo'n 150 werklozen uit de regio werden bij dit project ingezet. Alles werd met de hand gegraven, de stenen voor het paviljoen werden handmatig gemaakt en de Macharenseweg werd omgelegd. Ook werd er beplanting aangelegd; het zwembad mocht namelijk niet vanaf de openbare weg te zien zijn. In 1933 werd gestart met de werkzaamheden en in september dat jaar was het zwembad al klaar. Op 30 juni 1934 werd de Gemeentelijke bad- en Zweminrichting feestelijk geopend.

Foto: Een ludiek onderdeel van de opening - een paar in Brabantse klederdracht is gekostumeerd te water gegaan.

Er was onder meer een damesbad, een herenbassin met springtoren met duikplanken, een volksbad en een kinderbad met zandstrand en een speeltuin. Het water werd direct uit de Hertogswetering gehaald. Het Osse Meer was overigens niet alleen een zwembad, het was ook een ijsbaan en een roeigelegenheid.
In een gemeentelijke verordening uit mei 1934 werden diverse voorwaarden vastgelegd om te mogen zwemmen. Hierin staat onder meer dat het verboden is om "in het openbaar te zwemmen zonder te zijn gekleed in een aan den eische der openbare zedelijkheid voldoend bad- en zwemcostuum". Hiermee wordt bedoeld dat zowel het onder- als bovenlichaam voldoende wordt bedekt. Je mocht je alleen omkleden in de kleedkamers, die uiteraard op slot moesten zijn. Bovendien was er een strikte scheiding tussen de dames en heren. Tussen de baden werd zelfs een betonnen schutting gezet, om gluren naar de andere sekse te voorkomen.

Foto: De jeugd vermaakt zich tijdens de opening. Tussen het dames- en herenbad staat nog geen schutting; deze wordt pas later geplaatst.

Waterminnend publiek
Het zwembad trok vooral in de beginjaren veel bezoekers: In 1934 kwamen er 48.000 bezoekers. Rond de oorlog en eind jaren veertig schommelde dit aantal nogal, soms waren het er maar 1.200 op jaarbasis. 1959 was een topjaar met 143.162 mensen. Omdat het bad maar 4 maanden per jaar open was, van half mei tot half september, is dit omgerekend ruim 1.100 bezoekers per dag! Maar ondanks een verbouwing in 1956 had het bad begin jaren zestig zijn beste tijd wel gehad. De eisen van het publiek aan de accommodaties, voorzieningen en hygiëne werden steeds hoger. Er kwamen plannen om een nieuwe gelegenheid te bouwen met een binnen- en buitenbad. In 1968 kwam in de wijk Kortfoort een nieuw bad, later uitgegroeid tot het huidige Golfbad, dat in 1983 is geopend. Ook hier laten de bezoekerscijfers zien dat de inwoners van Oss en omgeving graag zwemmen; in augustus 1985 moet de kassa van het Golfbad zelfs gesloten worden omdat er anders te veel mensen binnenkomen; de grens ligt bij 2.000 bezoekers per dag.

Foto: Het paviljoen bij het zwembad.

Tekst: Martine Eerelman.
Dit artikel is onder de rubriek "Uit het Stadsarchief" in augustus 2008 verschenen in de Regio Oss.

Meer weten?
Voor dit artikel is onder meer gebruik gemaakt van informatie uit het boek "Zwemmen in Oss" van Frans Ruijs. Dit boek uit 2003 is in te zien in het Stadsarchief.