Foto: Zicht op de watertoren vanuit de Oude Kerkstraat in 1986.

Een bijzonder onderdeel van de beeldcollectie van het Stadsarchief, zijn de negatieven van de persfotografen Daan Scholte, maar ook van Paul van der Werff (die van 1966 - 1984 actief was als persfotograaf) en van diens opvolger Ruud Rogier (sinds 1984 en nog steeds actief als fotograaf). Daardoor bezit het Stadsarchief een uitgebreide beeldgeschiedenis van de regio van de tweede helft van de 20ste eeuw.
Persfotograaf Daan Scholte maakte zijn persfoto's van 1945 tot 1966 voor het 'Dagblad voor Oss en Omstreken', dat in 1959 opging in het 'Brabants Dagblad'.

Daan Scholte maakte vele diverse foto's, maar hij staat ook bekend om zijn panoramafoto's. In een tijd dat panoramacamera's geen gemeengoed waren en digitale technieken nog niet bestonden, moest de fotograaf met eenvoudig, maar wel kunstig 'knip- en plakwerk' van verschillende afdrukken een mooie brede foto samenstellen. Het was dus zaak zodanige opnamen te maken dat er overlappingen ontstonden. Vooral rond 1950 werden dit soort foto's van Daan Scholte in de krant gepubliceerd.

Foto: Panoramafoto watertoren met Maycrete-woningen, 1947.
Daan Scholte.

Een mooi voorbeeld van zo'n panoramafoto is de uit vier afdrukken opgebouwde foto van de bouw van de Maycrete-woningen bij de Watertoren in Oss. Daan Scholte maakte de opname in juli 1947. Behalve de dominerende Watertoren met de Maycrete-huisjes aan de voet, is de 'skyline' van Oss op de achtergrond mooi zichtbaar, met onder andere de Grote Kerk, de twee molens en de fabriekspijpen van Philips, Bergoss, Zwanenberg en Hartog.

Maycrete-woningen
Na het beëindigen van de Tweede Wereldoorlog maakte Nederland zich op voor de wederopbouw. Niet alleen was een behoorlijk deel van de Nederlandse woningen door oorlogshandelingen verwoest, ook de relatieve stilstand in woningbouw tijdens de oorlogsjaren en de verwachte bevolkingsgroei zorgden voor een grote behoefte aan het bouwen van betaalbare huizen. Behalve het ombouwen van schuurtjes en kippenkooien tot woonruimte, deden in die tijd ook verschillende soorten noodwoningen hun intrede. Zo kende men bijvoorbeeld de Oostenrijkse woningen en de Maycrete-woningen. Voordeel van dit type woningen was dat ze in korte tijd en relatief goedkoop gebouwd konden worden. In Oss werden in 1947 Maycrete-woningen gebouwd bij de Watertoren in het westen van de stad en aan de Doelenstraat in het oosten. Deze 'prefab'-woningen zouden maar een jaar of tien mogen blijven staan. Als de ergste nood was opgevangen, zouden ze plaats moeten maken voor 'echte' woningen, bijvoorbeeld zoals die vanaf eind jaren '40 in de Vogelwijk of Vlashoek gebouwd zouden worden.

Foto: Tekening Watertoren Hohman, 1976.

De naam Maycrete (eigenlijk uit te spreken als "meekriet", maar niemand die dat doet) is een samenvoeging van May (naar de ontwerper, de Amerikaan Bernard Maybeck) en crete (van concrete, het Engels woord voor beton). Het waren twee-onder-één-kap-woningen die grotendeels bestonden uit gewapend beton en hout. De wanden leken een beetje op een betonnen-plaatjes-schutting. Aan de binnenzijde werden de wanden met hardboard afgetimmerd. Het plafond was van zachtboard en het dak van golfplaten van asbestcement. De wanden en daken werden uit het buitenland aangevoerd (Engeland) maar het binnenwerk was veelal van Nederlandse makelei, zoals de overal ingebouwde kasten en befaamde Bruynzeel-keuken.
De Osse Maycrete-woningen werden gebouwd door de firma Van Beuningen-Galjaard. De krant meldde trots op 1 augustus 1947, aan de vooravond van de oplevering van de eerste 6 woningen, dat elke twee en een halve dag er een woning klaar was, "huisjes waar men zich echt jeugdig, gezellig en thuis kan voelen".
Herhaalde malen waren er later plannen om inderdaad van de noodwoningen af te komen en ze te slopen. Maar de bewoners waren gehecht aan hun huizen. Gelijkvloers, betaalbare huur en een tuintje waren elementen die een rol speelden. Uiteindelijk werd in de jaren '90 besloten de Maycrete-woningen te renoveren. Ze werden aan de eisen van de tijd aangepast en er kwam een stenen muur om de betonbouw. Gelet op de leeftijd van de huidige huurders is er zo een verschuiving geweest van noodwoning in 1947 naar seniorenwoning in 2009.

Foto: De Maycrete-woningen na renovatie in 1995.

Niet alleen in Oss kwamen er Maycrete-woningen, ook in andere plaatsen, zoals Eindhoven, Tilburg, Breda, Arnhem en Nijmegen verrezen deze noodwoningen. In totaal werden er in Nederland ongeveer 930 gebouwd, voor het overgrote deel in de provincies Noord-Brabant, Gelderland en Zeeland.
In sommige plaatsen, zoals in Nijmegen en Arnhem, hebben Maycrete-woningen de status van gemeentelijk monument gekregen. Wellicht gebeurt dat ook nog eens met die van Oss.

Tekst: Hans Diks.
Dit artikel is onder de rubriek "Uit het Stadsarchief" in maart 2009 verschenen in de Regio Oss.