Foto: Verpakking van Lyndiolstrips op de inpakafdeling, jaren '60.
Bedrijfsarchief van Schering-Plough, Oss.

De start van een multinational
Organon werd in 1923 opgericht. De grondlegger van dit farmaceutische bedrijf was dr. Saal van Zwanenberg. Hij was sinds 1921 directeur van het familiebedrijf Zwanenbergs Slachterijen en Fabrieken; één van de twee grote vleesverwerkende fabrieken die langs het Osse spoor lagen. Van Zwanenberg was een zakenman die altijd op zoek was naar nieuwe mogelijkheden. Bij de oprichting van Organon ging hij uit van de gedachte dat "onze lieve heer niets voor niets heeft geschapen" en dat dus ook voor het slachtafval van Zwanenberg een bestemming gevonden kon worden. In die gedachte werd hij gesterkt door het feit dat er al farmaceutische bedrijven bestonden die uit dierlijke organen farmaceutische preparaten maakten. In 1921 was in Canada ontdekt dat uit alvleesklieren insuline gehaald kon worden. Deze stof was van groot belang voor patiënten met suikerziekte, in die tijd een levensbedreigende zieke. Dit werd het eerste product van Organon.
Organon begon haar geschiedenis in enkele vrijgemaakte ruimtes binnen Zwanenberg. Een eigen gebouw had het bedrijf in deze dagen nog niet. Maar in de loop van de jaren groeide Organon uit tot een groot internationaal opererend bedrijf op het gebied van geneesmiddelen.

De pil
De anticonceptiepil was een van de grote uitvindingen van de twintigste eeuw. Er zijn weinig ontdekkingen die zulke sociale consequenties hebben gehad als de anticonceptiepil. Sex kon door 'de pil' worden losgekoppeld van de voortplanting; vrouwen kregen meer invloed over hun leven, de feministische beweging kreeg de wind in de zeilen en in veel landen werd de bevolkingstoename afgeremd. De anticonceptiepil had een enorme impact op het persoonlijke leven van miljoenen mensen. Organon speelde hierbij een voortrekkersrol en ontwikkelde een type pil dat in de hele wereld gebruikt werd en wordt.

In de jaren vijftig bracht het Amerikaanse bedrijf Syntex het middel Enovid op de markt. Enovid werd aanvankelijk gebruikt tegen menstruatiestoornissen, maar kwam vanaf 1960 op de markt als anticonceptiepil. Organon had deze ontwikkeling nauwlettend gevolgd en ontwikkelde, onder leiding van Stefan Szpilfogel, een synthetische stof met een gelijke werking, lynestrenol. Het was een unieke stof waarvoor Organon in 1955 octrooi kon aanvragen. Daardoor was Organon niet meer afhankelijk van andere partijen. Het zou echter nog tot 1962 duren voordat Organon een eigen anticonceptiepil op de markt zou brengen: Lyndiol.

Foto: Fabricage van Lyndiol met een 'maanpak' in de jaren '60.
Bedrijfsarchief van Schering-Plough, Oss.

Ook Lyndiol werd aanvankelijk op de markt gebracht als middel tegen menstruatiestoornissen. De ovulatieremmende werking, waardoor geen eisprong op gang komt en zwangerschap voorkomen wordt, werd slechts als bijwerking in de bijsluiter vermeld.

Weerstand
De introductie van de anticonceptiepil ging zeker niet zonder slag of stoot. De rooms-katholieke kerk had in deze periode nog sterke invloed op het maatschappelijke leven en ook veel medewerkers van Organon hadden moeite met deze vorm van geboorteregeling. Binnen de directie was bijvoorbeeld de katholieke Van Iersel tegen de introductie van Lyndiol. De directie spoorde de latere medical director Pieter van Keep aan om contact te zoeken met bisschop Bekkers van 's-Hertogenbosch.
Op de verpakkingsafdeling was de weerstand aanvankelijk zo groot dat ouders hun dochters thuishielden wanneer de pil verpakt zou gaan worden. Het verpakken van deze anticonceptiepil werd mede daarom uitbesteed, onder andere aan de zusters van een slotklooster, die niet precies wisten wat ze aan het inpakken waren.

Foto: De verpakkingsmachine voor de strips van Lyndiol, jaren '60.
Bedrijfsarchief van Schering-Plough, Oss.

Voor veel katholieken bracht de Bossche bisschop Bekkers verlossing, door in zijn televisietoespraak in maart 1963 de geboortebeperking een zaak van het eigen geweten te noemen. Overigens was er ook onder conservatieve protestanten weerstand tegen de anticonceptiepil. Organon heeft na de jaren zestig nog vele andere anticonceptiemethoden ontwikkeld.

Anticonceptie is tegenwoordig in Nederland nauwelijks meer onderwerp van discussie en 'de pil' wordt algemeen erkend als een hoofdrolspeler in de emancipatie van de vrouw.

Tekst: Martine Eerelman.
Dit artikel is onder de rubriek "Uit het Stadsarchief" in november 2009 verschenen in de Regio Oss.