Rondom het zwaard van Oss

Op 7 januari 2019 is op de kruising van de Raadhuislaan, Oostwal en de Molenstraat een nieuwe rotonde in gebruik genomen. Op die rotonde staat een kunstwerk in de vorm van een enorme replica van het kromgebogen zwaard en van een deel van de situla (bronzen emmer) waarin het zwaard is gevonden. Dit zwaard en het Vorstengraf, de plek waar het zwaard gevonden is, zijn uniek in Nederland. De gemeente Oss heeft in samenwerking met het Stadsarchief Oss deze gebeurtenis aangegrepen om de leerlingen van alle basisscholen in de gemeente Oss dit lespakket aan te bieden: Rondom het zwaard van Oss. Dit is half november verstuurd naar alle basischolen in de gemeente Oss. Dit project is ontwikkeld door Marie France van Oorsouw van Weleer Erfgoedcommunicatie. Het project is bedoeld voor groep 5 en 6.
Hierin is niet alleen informatie opgenomen, maar ook diverse creatieve opdrachten. Ook zijn er verwijzingen naar diverse websites, boeken, films en excursiemogelijkheden.
Dankzij dit lespakket maken de leerlingen en de docenten in 4 lessen op een laagdrempelige manier kennis met dit bijzondere Osse erfgoed. De onderwerpen zijn: wat is archeologie; leven in de de ijzertijd; het zwaard van Oss, de vorst van Oss en het vorstengraf; materieel en immateriaal erfgoed, wat laat jij na?. Het lesmateriaal is hieronder digitaal te vinden.

Tijdscapsule
Op 7 januari heeft een aantal van deze scholen een mini-situla, een soort tijdscapsule, begraven onder het kunstwerk, middenop de rotonde. Zij hebben hierin spullen gestopt die nu belangrijk voor hen zijn, en die de archeologen van de toekomst weer op kunnen graven. Zoals schoolspullen, speelgoed (lego en een spinner), sieraden, maar ook een bijbel en foto's van familie en vrienden. Ook wethouder Johan van der Schoot en de ontwerpers van het kunstwerk, Sjef Hoogstede en Julie Wulfhorst, hebben een situla begraven.

Digitaal materiaal

Boekje voor docent Rondom het zwaard van Oss

Bijlagen

Beeldmateriaal voor digibord (doorklikbaar pdf bestand)

Meer weten? Links naar film

Meer weten? Websites

Excursiemogelijkheden

Meer weten? Links naar films

Les 1

Wat houdt archeologisch onderzoek in: https://erfgoedstem.nl/archeologie-van-opgraving-tot-publiek (10.29 minuten)

Les 2

Klokhuis-film over de ijzertijd https://schooltv.nl/video/het-klokhuis-ijzertijd/ (15.12 minuten)

Het Zwaard van Oss. Een film van Piet van Lijssel over het vervaardigen van een replica van het zwaard van Oss door smid Otto van Dijk. De smid doet dit zoveel mogelijk volgens de technieken die ook in de ijzertijd werden gebruikt. Deze film duurt ruim 17 minuten en geeft een goed en interessant beeld van het maken van het zwaard. De film is niet speciaal gemaakt voor het onderwijs en bevat enkele moeilijke stukken, onder andere over technische zaken als metaalsoorten en etsen. Je kunt de film in zijn geheel laten zien, maar je kunt ook kiezen voor een aantal fragmenten, bijvoorbeeld:

00.00 - 01.50 introductie en informatie over het Vorstengraf

05.46 - 13.41 over het vervaardigen van het zwaard

https://vimeo.com/39440000 (totaal 17.14 minuten)

Les 3

Legofilmpje, gemaakt door Ossenaar Dennis Beelen, over de Vorst van Oss https://www.youtube.com/watch?v=gEPe3oy2ReI (1.40 minuten)

Legofilmpje, gemaakt door Ossenaar Dennis Beelen, over de Vorst(in) van Slabroek https://www.youtube.com/watch?v=PA4GMFIom8w (1.51 minuten)

Gelukkig hebben we de foto's nog. Een aflevering over Paalgraven en het Vorstengraf. https://dtvnieuws.nl/fragmenten/video/gelukkig-hebben-we-de-fotos-nog-paalgraven (14.36 minuten)

Het Zwaard van Oss. Een film van Piet van Lijssel over het vervaardigen van een replica van het zwaard van Oss door Otto van Dijk. https://vimeo.com/39440000 (17.14 minuten). Zie voor details hierboven bij les 2.

De canon van Lammers, item 1. Een aflevering bij onder andere het Vorstengraf, met gemeente-archeoloog Richard Jansen https://www.entoen.nu/nl/noord-brabant/de-canon-van-lammers/01-grafheuvels (8.32 minuten)

Omroep Brabant Spoorzoeker: 'Grafheuvels bij Oss', over het onderzoek van de heuvels in de buurt van het Vorstengraf.

Deel 1 https://www.youtube.com/watch?v=NEYeqFFIz-M (14.59 minuten)

Deel 2 https://www.youtube.com/watch?v=SrWwhFT6SBE (15.15 minuten)

Les 4

Op de website van het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed staat een kort animatiefilmpje over het concept immaterieel erfgoed.

https://www.immaterieelerfgoed.nl/nl/watisimmaterieelerfgoed (1.27 minuten)

Meer weten? Links naar websites

Osse canon, venster 1, Vondsten en Vorsten www.ossecanon.nl/Home.aspx?Id=839e7603-0dd6-4ae5-89bb-562a6db42de2

Stichting Vorstengraf Oss www.vorstengrafoss.nl

Stichting Archeologie Maasland www.stichtingarcheologiemaasland.nl

Rijksmuseum van Oudheden, waar de vondsten uit het Vorstengraf bewaard worden www.rmo.nl

Museumkennis met informatie voor het onderwijs over de vondsten van het Vorstengraf www.rmo.nl/onderwijs/museumkennis/archeologie-van-nederland/prehistorie/de-voorwerpen/een-vorstengraf-uit-oss

Informatie over Grafheuvels www.brabantserfgoed.nl/page/3869/grafheuvels-en-urnenvelden

Nederlandse Jeugdbond voor Geschiedenis, voor kinderen vanaf 9 jaar: www.njbg.nl

Excursiemogelijkheden

Oss:

De archeologische monumenten Vorstengraf en Paalgraven ten zuiden van Oss zijn gratis te bezoeken. Hier zijn informatieborden, er zijn reconstructies van de grafheuvels en bij Paalgraven is een uitkijktoren. Het Stadsarchief heeft een kijkwijzer beschikbaar voor groep 5 tot en met 8 en de eerste klas VO bij het Vorstengraf. www.vorstengrafoss.nl

Het Stadsarchief Oss heeft samen met Museum Jan Cunen een leskist ‘Het Zwaard van Oss, leven in de ijzertijd’ gemaakt voor groep 5 en 6. Hierin zit onder andere een replica van het kromgebogen zwaard. Deze leskist is voor het onderwijs op afspraak gratis te leen bij het Stadsarchief. www.stadsarchiefoss.nl

In Oss en omgeving is de Stichting Archeologie Maasland (SAM) actief. Eind 2009 is deze stichting in het leven geroepen met als doel: het behartigen van de belangen van de archeologie en het bevorderen van de amateur-archeologie in noordoost Noord-Brabant. De stichting richt zich voornamelijk op de gemeenten Oss, Bernheze en Landerd. Op aanvraag kan het SAM een excursie naar het Vorstengraf of Paalgraven organiseren. www.stichtingarcheologiemaasland.nl

De drijvende boerderij in de vijver van het wijkpark De Strepen kan vanaf de kant bekeken worden.

Museum Jan Cunen heeft ook archeologische voorwerpen in de collectie, waaronder een museale replica van het zwaard. In het museum zijn regelmatig tentoonstellingen over archeologie te zien. www.museumjancunen.nl

Bij de auteur van deze handleiding, archeologe Marie-France van Oorsouw, kan een workshop archeologie geboekt worden. Kijk voor meer informatie op haar website of neem contact met haar op: www.weleer.nl

Noord-Brabant:

In het preHistorisch Dorp in Eindhoven is onder andere een ijzertijd-huis uit Oss nagebouwd. Maar er is bijvoorbeeld ook een dorpje uit de vroege middeleeuwen te zien. Ook leuk voor een historisch schoolreisje. www.prehistorischdorp.nl

Op de ijzertijdboerderij in Dongen waan je je in de ijzertijd. www.ijzertijdboerderij.nl

Landelijk:

Het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden is het nationale museum voor archeologie. Het originele zwaard en de andere vondsten uit het Vorstengraf zijn daar te zien. www.rmo.nl

In Alphen aan den Rijn ligt archeologisch en historisch themapark Archeon. Een onderdeel hiervan is het Archeologiehuis. Ook leuk voor een historisch schoolreisje. www.archeon.nl